Sau sự kiện Brexit vào năm 2020, người Scotland bất mãn với dân Anh, đòi bỏ phiếu đòi độc lập một lần nữa. Chúng ta chợt nhận ra: tên chính thức của Vương quốc Anh không phải là “Anh” (England) mà là “Vương quốc thống nhất của đảo Britain và Bắc Ireland”. Chiếm một nửa diện tích đảo Britain, Scotland tham gia vương quốc Anh là sự kiện quan trọng nhất của việc hình thành vương quốc thống nhất này.
Công cuộc sát nhập Anh với Scotland là một quá trình kéo dài 200 năm, khởi đầu bằng … một đám cưới. Năm 1503, Anh và Scotland kí một hiệp định hòa bình, kết thúc nhiều thế kỉ đối đầu giữa. Để thắt chặt tình hữu nghị, vua Anh (thuộc nhà Tudor) gả con gái của mình cho vua Scotland (nhà Stuart). Con cháu của nàng công chúa người Anh này sẽ cai trị Scotland trong thế kỉ kế tiếp.
Ít ai ngờ rằng nhà Tudor sớm tuyệt tự. Năm 1603, vua James VI của Scotland bỗng nhiên trở thành người thừa kế hợp pháp ngai vàng nước Anh. Trong 100 năm kế tiếp, nhà Stuart làm vua của cả Anh và Scotland theo hình thức “hai vương miện trên cùng một cái đầu”: mỗi nước vẫn là một thực thể độc lập, với Nghị viện riêng, nhưng có cùng một ông vua. Trong thời gian này cá nhân nhà vua đã đảm bảo hai nước cư xử như những đồng minh thân thiết. Mối liên hệ về chính trị, văn hóa và kinh tế ngày càng thắt chặt.
Nước Anh thế kỉ 17 chứng kiến nhiều biến động: xâm chiếm thuộc địa, cách mạng tư sản, chiến tranh tôn giáo. Năm 1689, Nghị viện Anh muốn có một ông vua “dễ bảo” hơn, nên tìm cách lật đổ nhà Stuart, thay bằng nhà Hanover. Trong khi Scotland vẫn trung thành với nhà Stuart, hai nước có khả năng trở thành kẻ thù một lần nữa.
Ý thức hệ đang dẫn tới xung đột, nhưng nền kinh tế lên tiếng. Scotland đầu thế kỉ 18 lạc hậu và chậm chân trong cuộc đua tranh giành thuộc địa. Một chuyến phiêu lưu đến châu Mỹ năm 1700 tiêu tốn 25% GDP của đất nước nhưng thất bại thảm hại. Trước viễn cảnh đất nước phá sản, giới quý tộc Scotland quay sang nhờ người Anh cứu giúp.
Về phía Anh, nước này không muốn Scotland trở thành kẻ thù một lần nữa. Lịch sử đã cho thấy, một liên minh Pháp-Scotland luôn là mối đe dọa lớn. Thương lượng diễn ra và hai nước đồng ý sáp nhập: Vua của nhà Hanover sẽ cai trị trên toàn đảo Britain, nghị viện hai nước nhập thành một, đặt tại London, dân Scotland chiếm thiểu số. Đổi lại dân Scotland được tham gia vào nền kinh tế Anh vốn đang dẫn đầu thế giới thời đó, cũng như được tham gia khai thác hệ thống thuộc địa rộng lớn trải khắp thế giới.
Như đã thấy, nền thống nhất này đến nay vẫn còn chia rẽ dư luận Scotland. Dân Scotland bán nước quá giỏi, hay việc thống nhất là đúng đắn? Sau Scotland, Ireland cũng thực hiện quá trình tương tự để sáp nhập vào vương quốc thống nhất. Về sau, miền Nam Ireland khởi nghĩa đòi độc lập nhưng miền Bắc vẫn muốn ở trong vương quốc Anh. Đó lại là một câu chuyện rất dài khác …
