Spintria – những đồng xu kỳ lạ bằng đồng hoặc đồng thau, kích thước nhỏ hơn tiền xu ngày nay một chút, một mặt là các hành vi và tư thế tình dục, mặt kia là các số La Mã đã được tìm thấy trên khắp châu Âu. Giám định cho thấy chúng có niên đại vào khoảng thế kỷ thứ nhất, tức thời kỳ La Mã chuyển từ Cộng hòa thành Đế chế.
Do không được mô tả trong bất kỳ tranh, tượng hay sách nào thời La Mã còn lưu giữ được, nên có rất nhiều giả thuyết về các đồng xu này. Trong đó, phổ biến nhất và được chấp nhận rộng rãi là giả thuyết coi đây như một loại vé bán ở cửa vào các nhà thổ La Mã.
Spintria bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp σφιγκτήρ (sphinktḗr) – một từ để chỉ các hành vi tình dục nằm ngoài chuẩn mực đạo đức thời đó. Học giả Sebastiano Erizzo là người đầu tiên dùng từ này năm 1559 để mô tả các biểu tượng về sex. Nhà nghiên cứu tiền cổ người Áo Eckhel là người đầu tiên cho rằng các đồng xu Spintria là một loại “vé nhà thổ”, sau khi ông đọc được các thông điệp bằng tiếng Latin cổ trong một tàn tích lupanare (nhà thổ) ở thành phố Pompeii năm 1793:
Si quis hic sederit, legat hoc ante omnia.
Si qui futuere voluit Atticen, quaerat a(ssibus) XVI.
(Ai ngồi trên đây cũng phải đọc thông điệp này trước khi làm bất cứ điều gì
Nếu anh muốn quan hệ với Atticen, anh phải trả 16 đồng asses)
Theo đó, mỗi đồng Spintria tương đương với 1 dịch vụ trong nhà thổ, và mặt sau cho thấy số tiền cần phải trả cho dịch vụ đó. Mỗi nhà thổ hay mỗi khu vực sẽ có đồng Spintria riêng, điều này lý giải hình minh họa “dịch vụ” khác nhau cho cùng 1 mức giá ở 2 đồng xu. Cũng có nhà nghiên cứu cho rằng đây là con số chỉ phòng trong nhà thổ, số của gái mại dâm (nhà thổ trung bình ở La Mã có 10-15 người) hay thậm chí số hiệu quân đoàn (thường có những nhà thổ lưu động theo sau các quân đoàn La Mã để kiếm chác), nhưng lý thuyết này không phổ biến như giá cả.
Mại dâm ở La Mã là một nghề hợp pháp, người hành nghề mại dâm (phần lớn là nô lệ) được đăng ký với chính quyền địa phương để đánh thuế. Các tú ông, tú bà thường mua nô lệ từ những vùng đất vừa bị chinh phục, do đó khác biệt ngôn ngữ là một rào cản lớn. Spintria sẽ cho phép người bán dâm và khách hàng giao tiếp với nhau theo cách trực quan nhất: hình ảnh, khách chỉ cần mua đồng xu ở cửa vào nhà thổ và khi vào phòng thì đưa cho xem. Một số ít đồng xu minh họa cảnh quan hệ đồng giới (nam), cho thấy nhà thổ đó có dịch vụ này.
Con số mặt sau được cho là chỉ asses, tiền xu giá trị bằng 1/4 đồng bạc sestertius. Như vậy, các dịch vụ trong nhà thổ La Mã thế kỷ I có giá tối thiểu 1 asses và tăng dần, tính ra khá bình dân nếu riêng lẻ, nhưng khá cao nếu cộng dồn. So sánh với giá cả hàng hóa trong thành Rome cùng thời:
– Một ngày công lao động được trả 14 asses
– Một ổ bánh mì chưa nướng nặng 0.45 kg có giá 2 asses
– Một lít rượu nho có giá 2-4 asses, tùy chất lượng
Và giá ở các tỉnh bên ngoài:
– Một lít rượu nho giá 1/6 asses
– Một ổ bánh mì đã nướng 0.45 kg có giá 1 asses
– Một bữa trưa bình dân giá 2 asses
– Một bó rơm/cỏ khô to cho lừa/ngựa giá 2 asses
Ngoài ra, không thể không nhắc đến một sắc lệnh của hoàng đế Tiberius (42 TCN-37), người đã ra lệnh rằng bất cứ ai mang hình ảnh của hoàng đế vào nhà thổ sẽ bị kết tội phản quốc. Sắc lệnh này áp dụng cho tranh, tượng và dĩ nhiên cả tiền xu in hình ông này. Việc mua đồng spintria ở cửa vào để thanh toán bên trong nhà thổ sẽ giúp người ta lách luật.
Việc bán “vé nhà thổ” cũng được ghi nhận ở Mỹ thế kỷ 19, các nhà thổ ở thành phố Denver, bang Colorado bán những biểu tượng dịch vụ giá từ 1-6 USD (1 USD năm 1850 bằng 32,8 USD năm 2019) cho khách mang vào phòng. Việc này được cho là giúp quản lý thuận lợi hơn và tránh việc khách trả tiền trực tiếp cho gái mại dâm.
Các đồng Spintria nguyên bản có giá rất cao. Trên trang mua bán trực tuyến Vcoins, một đồng Spintria (XV) bảo quản tốt, có chứng nhận giám định được bán với giá 12,750 USD (chưa tính thuế phí).
